"Το αυγό του φιδιού» στη σημερινή κρίση"

Κάποτε σε ένα ταξίδι του, ο U. Eco στο Πακιστάν ρωτήθηκε από έναν ταξιτζή ποιους εχθρούς έχει η χώρα του και στη πρώτη αυθόρμητη απάντησή του είπε κανέναν, αφού μια γρήγορη ανάλυση δεν του επέτρεπε να σκεφτεί με ποια χώρα είχε σύγκρουση η Ιταλία.

Αναλογιζόμενος μετά την απάντησή του, τη βρήκε επιπόλαια, γιατί το ερώτημα αφορούσε στους εχθρούς που κουβαλούμε μέσα μας (τους βάρβαρους του Μ. Αλεξανδρινού) και οι εχθροί μας σήμερα είναι όλοι οι άλλοι, η πολιτική, η εξουσία, τα Μ.Μ.Ε., οι συντεχνίες, οι διαδηλώσεις οι πορείες, τα κόμματα, οι απόψεις των άλλων, οι ξένοι, οι ομοφυλόφιλοι, οι Εβραίοι, οι Αμερικάνοι.

Ζούμε σε μία κοινωνία, όπου οι κοινωνικοί δεσμοί έχουν ραγίσει και οι εφιάλτες και οι φόβοι μας έχουν μολύνει όλη την ατμόσφαιρα, δημιουργώντας περίεργες αναθυμιάσεις.

Η συλλογική υστερία, η καταστροφολογία, ο μαζικός λιθοβολισμός των πολιτικών, η απαξίωση του πολιτικού συστήματος, η αναπόληση της χούντας ως ιδανικού πολιτεύματος (ναι, ακούγεται από τους συμπαθείς ταξιτζήδες που θεωρούνται από πολλούς η γνήσια λαϊκή ψυχή και το αυτί των πολιτών), μήπως όλα αυτά είναι ένα άλλο «αυγό του φιδιού» παρόμοιο με αυτό που περιέγραφε ιδιοφυώς ο μεγάλος Μπέργκμαν, για να δώσει το κλίμα της γέννησης του φασισμού στη προχιτλερική Γερμανία.

Σε περιόδους κρίσης οικονομικής, οι άνθρωποι χάνουν το ανθρώπινο πολιτισμένο τους πρόσωπο και βγάζουν το τέρας που κρύβουν επιμελώς εντός τους.

Η ουσία του ανθρώπου χάνεται μέσα σε μια άμορφη και εκδικητική πρώτη ύλη, που δυστυχώς κουβαλάμε στα γονίδια μας και που μόνο με ενδοσκόπηση και αυτοκριτική μπορεί να ελεγχθεί. Το τέρας που κρύβουμε μέσα μας, απεχθές στην όψη, που δε το βλέπουμε ποτέ στον καθρέφτη μας αλλά στα πρόσωπα των εχθρών και των αλλότριων «πάς μή Έλλην βάρβαρος», είναι πλέον παρόν.

Ο άνθρωπος έχει φόβους, άγνοιες, προκαταλήψεις και μια ιδεολογία μεγαλείου που τρέφεται από τα φαντάσματα του «ένδοξου» συνήθως παρελθόντος και τις συλλογικές αυταπάτες (ηρωικά έπη, έθνη κ.λπ.).

Ο μέσος άνθρωπος δεν έχει σοφία και ψυχραιμία να δει το αίτιο και το αιτιατό, δεν έχει τη μεθοδολογία ανάλυσης των προβλημάτων και νιώθει αμήχανος και πανικοβλημένος μπροστά στο χάος και την αναρχία ενός συστήματος που μοιάζει να καταρρέει, προκαλώντας και εντείνοντας την αλαζονεία της εξουσίας, που μπροστά στον φόβο της απώλειας των κεκτημένων αντιδρά βίαια και μανιχαϊκά, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο βίας στην προσπάθειά του να ελέγξει τους κοινωνικούς θεσμούς και την ηρεμία του πολιτεύματος.

Οι πολιτικοί οργανισμοί και η κοινωνία είναι μια πρώτη ύλη, είναι μια μήτρα που πρέπει να κυοφορήσει το υγιές, αποβάλλοντας το ανώμαλο και την εκτροπή, γιατί στον νόμο της φυσικής εξέλιξης αυτό γίνεται εκατομμύρια χρόνια με επιτυχία και σοφία.

Οι κοινωνίες πάντα εφεύρισκαν τους θεσμούς που τις βοηθούσαν να ανανεώνουν την αναγκαία ενέργεια, για να μην αυτοκαταστραφούν.

Όπως ο φυσικός άνθρωπος ακόμα και μπροστά σε τραγικά διλήμματα δεν αυτοκτονεί, έτσι και η συλλογική του διάσταση, η κοινωνία, δεν αποφασίζει την αυτοχειρία της.

Ο μόνος τρόπος για να μη γεννηθεί το τέρας είναι να αποβληθεί με τους αμυντικούς μηχανισμούς που κουβαλά το ιστορικό πρόσωπο της κοινωνίας από τις μνήμες και τις εμπειρίες του παρελθόντος με τα ορθολογικά εργαλεία της ανάλυσης, του ψύχραιμου διαλόγου και της ενδυνάμωσης των αλτρουιστικών αντανακλαστικών που ευτυχώς και αυτά τα κουβαλάμε στα γονίδια μας, σαν αντίπαλο δέος στα άλλα τα εγωιστικά και φονικά γονίδια της φύσης μας.

Ας θυμηθούμε λίγο το ανθρώπινο πρόσωπό μας και ας τρομάξουμε με το τέρας που κρύβουμε, μήπως και ανακαλύψουμε τη μόνη δικαιοσύνη που είναι μια ακριβής στιγμή, όπως έγραφε και ο δικός μας ποιητής.

by Κώστας Κωνσταντινίδης