Έφτασε το τέλος του Μικρομεσαίου Εμπορίου και της Μεσαίας Τάξης;

"Ο ισχυρότερος κυριαρχεί και όλοι οι υπόλοιποι χάνουν."

Ian Bremer, Το Τέλος της Ελεύθερης Αγοράς

Όταν έκλεισε ο μπακάλης της γειτονιάς μας, οι περισσότεροι από εμάς δεν δώσαμε σημασία. Χάσαμε μεν τη δυνατότητα του «βερεσέ», αλλά δεν μας ένοιαξε, αφού αγοράσαμε υποτίθεται φθηνότερα από το σουπερμάρκετ. Σήμερα όμως, το σουπερμάρκετ είναι ο μοναδικός παίκτης και αυτό ελέγχει τις τιμές – και είναι πλέον εξαιρετικά ακριβό, αφού δεν έχει πια ανταγωνιστές…

Όταν έκλεισε ο παπουτσής της γειτονιάς μας, πάλι δεν δώσαμε σημασία. Μπορεί τα παπούτσια να μην φτιάχνονταν πλέον για τα πόδια μας, αλλά δεν μας ένοιαξε, αφού τα αγοράζαμε από το εμπορικό κέντρο πιο φτηνά. Σήμερα όμως, το εμπορικό κέντρο βοηθάει στο κλείσιμο των τοπικών καταστημάτων και πλέον ελέγχει την αγορά…

Όταν θα κλείσει το σουπερμάρκετ και το εμπορικό κέντρο της περιοχής μας, πάλι δεν θα δώσουμε σημασία. Οι πολυεθνικές θα μας φέρνουν στο σπίτι μας αυτά που θέλουμε να αγοράσουμε, χωρίς καν να χρειαστεί να τα παραγγείλουμε, γιατί θα βλέπουν τι θέλουμε από το προφίλ μας στο Facebook και στα Social Media. Οι τιμές θα είναι «καλές», αν θα έχουμε βέβαια κάτι για να τις συγκρίνουμε αφού για κάθε προϊόν θα υπάρχει μόνο ένα «υπερ-ηλεκτρονικό κατάστημα» που θα το πουλάει, και όλα τα άλλα θα έχουν κλείσει…

Ως συνέπεια, λίγοι από εμάς θα έχουμε δουλειά, γιατί δεν θα υπάρχουν καταστήματα, δεν θα υπάρχουν τοπικές αποθήκες, δεν θα υπάρχουν τοπικές και μικρές μεταφορικές εταιρείες, δεν θα υπάρχουν «μικρομεσαίοι επαγγελματίες». Οι περισσότεροι θα είμαστε υπάλληλοι κάποιου υπερκαταστήματος και του πολυεθνικού μονοπωλείου που κρύβεται από πίσω του, και θα είμαστε για πάντα χρεωμένοι σ’ αυτό…

Δεν πρόκειται για σενάριο επιστημονικής φαντασίας.

Διαβάζουμε τον τελευταίο καιρό ότι τα πράγματα είναι πολύ ανησυχητικά για το εμπόριο. «Κλειστό ένα στα έξι καταστήματα στην Αθήνα» γράφει το άρθρο στο Πρώτο Θέμα. «Πληθαίνουν τα λουκέτα στα εμπορικά καταστήματα» γράφει η Ναυτεμπορική.

Το φαινόμενο δεν οφείλεται μόνο στην Κρίση, ούτε είναι μόνο ελληνικό. Συμβαίνει με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες, όμως εκεί εξελίσσεται ήδη πολλά χρόνια και έτσι δεν αποτελεί κάποιου είδους νέο. Τα μικρά καταστήματα στις δυτικές χώρες έχουν προ πολλού αντικατασταθεί από τις αλυσίδες καταστημάτων, που και αυτές σιγά-σιγά εξαφανίζονται. Στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση (http://www.walletpop.com/specials/retail-stores-closing-doors) παρουσιάζονται 65 αμερικανικές αλυσίδες καταστημάτων που έχουν ήδη χρεοκοπήσει ή κλείνουν τα καταστήματά τους: Καταστήματα παπουτσιών, κοσμηματοπωλεία, βιντεοκλάμπ, φαρμακεία, βιβλιοπωλεία, καταστήματα αυτοκινήτων, γνωστές αλυσίδες όπως οι Sears, Starbucks (έκλεισε το 2009 600 καταστήματα μόνο στις Η.Π.Α.), Virgin Megastores, ή επιχειρήσεις όπως η γνωστή Samsonite (η οποία φαλίρισε το 2009).

Παρατηρώ εδώ και αρκετό καιρό αυτή την πτώση του ελεύθερου «μικρομεσαίου» εμπορίου και πραγματικά ανησυχώ.

Κάποιοι από εμάς ίσως δεν έχουμε το εμπόριο σε μεγάλη εκτίμηση και κάποιοι ίσως έχουν σκεφτεί ότι «δεν μας χρειάζεται ούτως ή άλλως το εμπόριο, ας πάει λοιπόν στο διάβολο».

Όμως δεν είναι έτσι. Το εμπόριο και η μεσαία τάξη είναι αλληλένδετα με τη Δημοκρατία. Η εμφάνιση του εμπορίου ήταν καθοριστική για τη δημιουργία της Δημοκρατίας στην Αρχαία Αθήνα. Η εμφάνιση της μεσαίας αστικής τάξης στην Ευρώπη έφερε την Αναγέννηση και τέλειωσε τον Μεσαίωνα. Οι πιο άσχημες σελίδες αντίθετα της Ιστορίας συμπίπτουν με τις περιστάσεις στις οποίες δεν υπήρχε ελεύθερο εμπόριο, όπως π.χ. στον Μεσαίωνα, όταν οι άρχουσες τάξεις είχαν μονοπωλιακά δικαιώματα πάνω στα βασικά αγαθά. Τα ολοκληρωτικά μονοπώλια οδηγούν αναπόφευκτα σε κοινωνικό ολοκληρωτισμό.

Κινδυνεύει λοιπόν το πιο βασικό από τα βασικά αγαθά: η αυτοδιάθεση του ατόμου, να μπορούμε δηλαδή να ζούμε με τον τρόπο που εμείς θέλουμε, παράγοντας και δημιουργώντας τα πράγματα που εμείς θέλουμε, χωρίς να μας επηρεάζει συνεχώς κάποιος πλήρως προγραμματισμένος και ελεγχόμενος από λίγους μηχανισμός.

Το υπερσυγκεντρωτικό ηλεκτρονικό εμπόριο, τα μακροοικονομικά logistics και το «νευρο-μάρκετινγκ», όλες αυτές οι νέες «τεχνογνωσίες», σε συνδυασμό με συνενώσεις τύπου «καρτέλ» των μεγάλων πολυεθνικών, προμηνύουν ένα πολύ ζοφερό μέλλον για το Ελεύθερο Εμπόριο.

Αν συνδυάσουμε τα δεδομένα και τις προφανείς εξελίξεις, αρχίζει να γίνεται φανερό ότι οδηγούμαστε σε έναν κόσμο όπου μια μικρή ομάδα ανθρώπων θα ελέγχει το παγκόσμιο εμπόριο και δεν θα υπάρχει μεσαία τάξη εμπόρων, επιχειρηματιών και επαγγελματιών. Η δυνατότητα να δημιουργήσει κάποιος μια δική του επιχείρηση θα μειωθεί στο ελάχιστο. Έτσι θα οδηγηθούμε σε μια κοινωνία που θα αποτελείται από μια απλησίαστη ανώτερη τάξη, και από μια ισοπεδωμένη κατώτερη τάξη ελεγχόμενων υπαλλήλων που θα αποτελεί το 95% του πληθυσμού. Η τελευταία δεν θα έχει καμιά ουσιαστική εξασφάλιση απέναντι στα συμφέροντα της κεφαλαιοκρατικής εξουσίας, αλλά θα κινείται σε μια επίφαση καπιταλιστικής ελευθερίας που δεν θα είναι καθόλου αληθινή, θα έχει όμως όλα τα προβλήματα και τη σκληρότητα του καπιταλισμού.

Το θέμα είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Ως καταναλωτές και πολίτες πρέπει να ενεργοποιηθούμε και να αναπτύξουμε μια νέα συνείδηση, που θα έχει υπόψη της τα προηγούμενα και δεν θα πέφτει στις παγίδες των «προσφορών» και των καταναλωτικών παγίδων που έχουν ως τελικό σκοπό τη δημιουργία νέων μονοπωλίων.